مکتب بغداد (عباسی)

مکتب بغداد یا مکتب عباسی را نمی‌توان مکتبی ایرانی نامید چراکه از یک سو زیر تأثیر هنر بیزانس و از سویی دیگر در استیلای هنر ایرانی (ساسانی) است. از این روی این مکتب را مکتب بین‌المللی نیز گفته‌اند.

• عباسیان از سده ی دوم تا اواسط سده ی هفتم ه.ق در مرکزیت جهان اسلام قدرت را در اختیار داشتند و سهمی بزرگ و توسعه ی هنر و تمدن اسلامی ایفا نمودند. شهرهایی همچون بغداد و سامرا و یا موصل مراکز فرهنگی عهد عباسیان بودند که مصورسازی کتاب نیز در آنها رواج داشت. چون نقاشان دربار عباسی اغلب از دیگر سرزمین ها آمده بودند به همین جهت سنت ها و شیوه های مختلفی از هنر بیزانسی و یا ایرانی را می توان در کتب آن ها مشاهده کرد. چند ملیتی بودن هنر مندان در دوره عباسی باعث شد تا آثار این دوره با عنوان مکتب بین المللی عباسی معرفی شود. از کتاب های معرفی شده در این دوران می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مقامات حریری
• التریاق( دیسقوریدوس)

مکتب بغداد (سده‌های ۲-۷ هجری) یا مکتب بین‌المللی عباسی در پایتخت عباسیان یعنی بغداد شکل گرفت و ۵ قرن ادامه داشت. عنوان کلی مکتب عباسی، برای شیوه های مختلف مصورسازی کتاب در شهرهای بغداد، موصل، کوفه و واسط به کار برده می شود. بیش از همه این مکتب تحت تأثیر هنر ساسانی و هنر بیزانس (روم شرقی) بود. نقاشی‌های این مکتب بسیار ساده‌اند.از خصوصیات نگاره های این دوره آن است، که نقش ها و شکل جانوران واشخاص قدر درشت تر ترسیم شده، و اندام ها مشخص و صریح، طرح شده اند.در مجالس رنگ زمینه یا اصلا نیست و یا بسیار اجمالی است.رنگهایی که در نگاره ها به کار رفته است معدود اما تناسب آن ها با یکدیگر، بسیار دقیق و لطیف صورت گرفته است.چهره ی افراد به نژاد سامی(عربی)تعلق دارد، اما نفوذ شایان توجه هنرمندان بیزانسی وروم شرقی را نیز، در این تصاویر می توان مشاهده کرد.جامه ها ولباس های مسیحی را با همان چین های متعدد و سنگین به شیوه ی نقاشی های بیزانسی و گاهی نیز ترکیب بندی پیکره ها را می توان در آثار مسیحی باز شناخت. معمولاً تعداد محدود پیکره انسانی و شاخ و گل در این آثار وجود دارد. کتاب‌های نگارگری شده در این دوره معمولاً کتاب‌های علمی و کتاب‌های شعر و حکایت هستند.

صاحبنظران عبدالله بن فضل را مشهورترین نقاش شیوه عباسی می دانند که در (۶۱۹ه ق)کتاب می نوشته و آن را نقاشی می کرده و نسخه ی خطی کتاب ((خواص عقاقیر))گیاهان را از آثار او به شمار می آورند.

با روی کار آمدن عباسیان (۶۵۶-۱۳۳ه.ق)، بغداد به عنوان اولین مرکز مصورسازی کتب در دنیای اسلام مطرح شد و با مصورسازی کتبی که بیشتر جنبه علمی و فنی و کمتر جنبه ادبی داشتند کار خود را پی گرفت.

نگاره‌های این مکتب ساده و زیباست. البسه از پرداخت قابل توجهی به خصوص در چین و شکن جامه‌ها برخوردار است و همچنین استفاده از نقوش اناری، بال‌های فرشته گون و شیوه‌های بازنمایی حیوانات وام گرفته شده از هنر ساسانی است و در بیشینه این نگاره‌ها شاخه و برگی به نشانه طبیعت به چشم می‌خورد.

از خصوصیات دیگر این نگاره‌ها می‌توان به پس‌زمینه‌های ساده که یا بدون رنگ رها شده و یا به طور اجمالی رنگ آمیزی شده‌اند گویی که نگاره‌ها در فضا رهایند، رنگ‌ها در نگاره اصلی اندک هستند ولی با هماهنگی‌ای چشم نواز به کار رفته‌اند.