آرامگاه سهراب کجاست؟

زمانی که به سبزوار سفر کرده بودم از جلو شهرداری سبزوار که می­ گذشتم، تابلو آبی رنگ کوچکی که رویش نوشته شده “آرامگاه اسطوره­ ای سهراب“ توجهم را به خود جلب کرد.
تا این که یک روز تصمیم گرفتم به راستی یک تحقیق در این زمینه انجام دهم و جویا شوم که منشأ این ادعا از کجاست.

برای یافتن اطلاعات در محیط مجازی جست­وجویی کردم و به سایت­‌هایی که مربوط به سبزوار و تاریخچه­ ی آن است و همین طور سایت خود شهرداری سبزوارسر زدم.
نتیجه آن که تقریباً تمامی‌این سایت­ها یک عبارت را با کم و بیش تغییری آورده بودند: “سبزواری­ها معتقدند جنگ ایرانیان و تورانیان در حوالی سبزوار اتفاق افتاده است و همین طور معتقدند گور سهراب در این شهر و در محل فعلی شهرداری سبزوار قرار داشته است و کلاهخود و زره مکشوفه در سال­‌های گذشته به موزه­ ی آستان قدس رضوی تحویل داده شده و شهرداری سبزوار در حال حاضر بنای یادبودی بر آن نهاده است“.

با اندک اطلاعاتی که داشتم می­ دانستم نبرد رستم و سهراب مربوط به دوره پهلوانی شاهنامه است و نه تاریخی؛ بنابراین یافتن چنین مدارکی دال بر وجود این وقایع بعید می­ نماید. همان­طور که می­ دانیم شاهنامه سه دور دارد: دور اساطیری، دور پهلوانی و دور تاریخی. نبرد رستم و سهراب مربوط به دور دوم یعنی پهلوانی است و ناگفته پیداست که هرگونه رهیافت مستقیم تاریخی به اثبات وجود شخصیت­ها و وقایع در این دور، بسیار مشکل و در واقع ناممکن است.

دست­بردار نبودم. در تماسی که با مسئولین میراث فرهنگی مشهد و شخص امین اموال فرهنگی در اداره­ ی میراث فرهنگی سبزوار برقرار کردم، اهدا شدن به موزه­ ی آستان قدس که هیچ، پیدا شدن چنین اشیائی نیز به شدت تکذیب شد. حال این سؤال هم­چنان پابرجاست که اعتقاد به وجود چنین آرامگاهی در سبزوار ریشه در چه دارد.

محتمل­ترین پاسخ آن است که این اعتقاد ریشه در اسطوره دارد و هم­چنان که می­دانیم اسطوره ریشه در واقعیت. البته در همین جا ذکر این نکته ضروری به نظر می­ رسد که افسانه و اسطوره از هم متفاوتند؛ اساطیر از حوادث تاریخی و واقعی که در بستر زمان تغییر شکل یافته، نشأت گرفته­ اند در حالی که افسانه­‌ها اموری موهوم و تنها زاییده ­ی خیالند. بنابراین چون مشابهت­‌هایی بین محل نبرد رستم و سهراب در شاهنامه و اسامی‌محل­‌هایی چون سمنگان در نزدیکی اسفراین (که طبق شاهنامه، سهراب از آن جا عازم میدان نبرد می­ شود) وجود دارد، می‌­توان پذیرفت که نبرد همین حوالی اتفاق افتاده است. اما شاید مهم­تر از این­ها، انس مردم دیار سبزوار با شاهنامه و شاهنامه­ خوانی است که در کتب تاریخی متعدد به دفعات به آن اشاره شده؛ از جمله در کتاب عارف دیهیم­ دار که در آن از واقعه­ ای سخن رفته است که طی آن شاه طهماسب در سفر به هرات و گذرش از سبزوار و دیدار جمعی از مردم که به افتخار حضور او نمایشی از نبرد رستم و سهراب را اجرا کرده ­اند، متعجب می­ شود.

کلاهخود و زرهی وجود ندارد، علاقه­ ی قلبی سبزواری­ها به پهلوان جوانمرگ، سهراب، است که سبب شده در گذر زمان او را از آن خود کرده و گور وی را در شهر خود و در نزدیکیشان قلمداد کنند.